کتابداران فردا2

امروز مراسم سالگرد درگذشت خواهر یکی از همکاران دانشگاه رفته بودیم. برخی دوستان را هم از نزدیک دیدیم و فرصتی برای گپ و گفت شد. در بخشی از مراسم، یکی از اقوام آن مرحومه، برخی دست نوشته های وی را قرائت کرد که برای من خیلی آموزنده بود. چقدر این دنیا کوتاه و کوچک است که بخواهیم دیگری را بیازاریم و دلی را بشکنیم و رفتاری کج داشته باشیم.

تبدیل غم بزرگ به کار بزرگ...

پخته تر شدن در حوادث زندگی....

شایسته سپاسگزاری بودن تا نیازمند سپاسگزاری بودن...

برخی از جملاتی بودند که در ذهنم هک شد. در خلال مراسم دیدم ملیکا جان کوچولوی ما ناراحت است. در گوشش گفتم چی شده بابا؟! گفت نگرانم شما بمیری! نمی دانستم چه باید به او بگویم...فقط بغلشم کردم و چیزی نگفتم... باید سعی کنم این گردو غبار زشتی را از روحم پاک کنم...تمیزی روح چیز دیگری باید باشد.

چندی است که در دور جدید جلسات واژه گزینی کارگروه کتابداری فرهنگستان زبان و ادب پارسی شرکت می کنم و در حقیقت شاگرد استادان فن هستم که در این راه موی سپید کرده اند. وقتی در یکی دو جلسه اول درباره ماهیت این کارگروه، فعالیت هایش و واژه هایی که تاکنون انتخاب شده و معادل یابی فارسی برای آنها انجام شده است صحبت شد، تازه متوجه شدم که چه کار بزرگی طی این سالها انجام شده است. گویا نزدیک به هزار واژه تخصصی کتابداری معادل یابی فارسی شده که کاری بسیار سترگ و حجیم بوده است. وقتی واژگان فارسی مربوط به اواخر دهه 1310 را که در مجلدی منتشر شده بود مرور می کردم، دنبال واژه کتابدار می گشتم که ببینم آیا در آن زمان این حرفه را در نظر گرفته اند یا خیر؟ اما با شگفتی دیدم که عبارت کتابشاس را بعد از کتابخانه گذاشته اند. کمی با خودم فکر کردم و بعد...متوجه شدم که پر بیراه نبوده است. کتابدار بودن، صرفاً یک جنبه کارمندی و خدماتی نیست. اعم از کار فنی فهرست نویسی و رده بندی یا کارهای مربوط به خدمات مرجع و امانت کتاب. این شغل و حرفه، نیازمند شغل و هنر کتابشناس بودن هم هست. یک زمانی، یک کتابدار به طور نسبی به کلیات علوم و منابع منتشر شده پیرامون خود تسلط داشته و اهل مطالعه و دقت بوده است که از او به عنوان کتابشناس یاد می شد و ارج و قرب بالایی داشت که اداره کتابخانه یک دربار یا شهر را به او می سپردند. مثل ابن سینا، و امثالهم. کتابدار را کارمندی نمی دیدند که ده دقیقه مانده به پایان ساعت کاری، بخواهد زودتر ساعت خروجی خود را بزند و برود. به همین دلیل، فکر میکنم منظور مفهومی این بوده که فرد کتابشناس، فقط متصدی امور کتابخانه نیست و باید بتواند به تحلیل دانش بپردازد. دانش مورد نیاز مخاطب. بیخود نبود هوشنگ ابرامی چندین دهه پیش می گفت به جای کتابدار بگویید دانش شناس!

چند وقتی است موقع عبور از برخی معابر، می بینم که روی برخی ساختمانها یک نوشته ای هست با این مضمون: این ملک، فروشی نیست! شماره تماس: فلان! خب اگر فروشی نیست شماره تماس دیگر برای چه؟!

دوازده سال پیش، از تز دکتری ام در دانشگاه شهید چمران اهواز دفاع کردم و پرونده هشت سال زندگی من در اهواز بسته شد. روزی بود که بسیار گرم بود و من از هشت صبح تا ساعت 13 سرپا ایستاده بودم و به قول یکی از استادانم، باید حسابی پخته می شدم! حدود 40 دقیقه ارائه م طول کشید و نزدیک به 4 ساعت از کارم دفاع کردم.روز سختی بود و باید جواب 4 نفر را می دادم. یادم هست آخرهای جلسه حسابی خسته شده بودم و دیگه از روی لجم، می گفتم اصلا ً شما درست میگید! باشه! دل توی دلم نبود چون حس می کردم قرار است نمره خوبی نگیرم! روز پر چالشی بود و باید یکی یکی جواب همه را می دادم! گرمای هوا یک طرف، هیجان جلسه طرف دیگر کلافه ام کرده بود. خلاصه، با طرف جلسه و شور استادان، پایان نامه را قبول کردند و دیگر دکتر خطاب شدم! بعد از جلسه، به رستوران دانشگاه رفتیم و دور هم ناهار بعد از دفاع را صرف کردیم. دو روز بعد هم، اهواز را ترک کردیم و برگشتیم تهران تا در ماراتنی دیگر بدوم. جذب در دانشگاه، پیگیری سربازی ام و خیلی موارد دیگر. انگار این دویدن ها تمامی نداشت. سال 1390 برایم خیلی سخت گذشت. حسابی خسته ام کرد. 12 سال گذشته و یاد خستگی های آن سال می افتم زانوانم می لرزد. جوان بودم و می توانستم تحمل کنم. در اوج خستگی هایم، به یاد می آوردم که بعد از هر سختی، آسانی و گشایش است و همه چیز برایم عادی می شد. این هم ماجرای دفاع من 12 سال پیش!

احسان مرا یاد شادی ها و شورهای جوانی می اندازد. یاد کنگره های کتابداری و سوالات طولانی اش! یاد حرارت و خلاقیتش. دیروز صبح بود که عباس رجبی از دوستانمان زنگ زد! ساعت شش صبح! با خودم گفتم بسم الله! لابد کسی مرده که این بشر سر صبحی زنگ زده. گوشی را با تردید برداشتم. گفت: امیر! احسان اومده ایران! امروز می اد دانشگاه شما. خداحافظ.

چند ثانیه ای بهت زده بودم و بعد سریع واتسپم را باز کردم. دیدم احسان پیام داده که امروز حوالی ظهر می آید دانشگاه. خلاصه دیروز آمد و با محسن گفتیم و شنیدیم و خاطره بازی کردیم و حرف زدیم. تا ساعت شش عصر تقریبا سه ساعتی با هم بودیم. گفت یکی از دانشجویان سابق ما هم پذیرش گرفته و می اید پیشش برای دکتری. با خودم گفتم کاش احسان ایران مانده بود و در گروه ما بود. چقدر حس جوانی کردیم و یاد گذشته ها. قرار شد با هم یک دورهی داشته باشیم تا هنوز ایران هست. یادش بخیر زمانی که تصادف کرده بود رفتیم بیمارستان دیدنش و بعد رفتیم روستای سوق پیشش. روزهایی با هم داشتیم. او هم قبلاً در دانشگاه ما بود و در کتابخانه مرکزی. چقدر گفتنی ها داشت از کتابخانه مرکزی! خودش یک تاریخ شفاهی بود! از دکتر مهرداد و خانم نقدی گفت و کارهای خلاقانه ای که برای توسعه کتابداری در کتابخانه مرکزی کرده بود. حیف است که دیگر پیش ما نیست. حیف.